Nouman Ali Khan’ın 2016 Ramazan ayında 30 gün boyunca yapmış olduğu Bakara Suresi tefsir serisi.
9. Ders
Bakara Suresi Tefsiri 9. Dersden bir bölüm:
En büyük bağlılık ilişkisi Rab ve Abd’dır. Yani insan doğal olarak her zaman bir bağlılık gerektiren ilişkilere sahiptir. Ama büyüdükleri zaman, ve sadece birkaç insan bu noktaya geliyor, varoluşlarının sebeplerini düşünmeye başlıyorlar. Dünyada Allah’ın verdiği bu hayatı yaşayan insanlardan çok azı durup “Nereden geldim ben?” diye düşünüyor. “Neden yaratıldım? Beni kim yarattı?” Bunlar çoğu insanın sormadığı felsefi sorular. Genelde “Öğle yemeğinde ne var?” ya da “Ne zaman maaşıma zam gelecek?” diye soruyorlar. “Ne zaman apartmandan taşınıp müstakil ev alacağız?” “Ne zaman yeni bir arabam olacak?” “Ne zaman evleneceğim?” “Çocuğun adını ne koyacağız?” gibi. İnsanların kafalarındaki şeyler bunlar. İstekleri, ihtiyaçları ve onlara nasıl bakılacakları hakkında. “Rab” kelimesi, aslında insanla ilgilenen her türlü niteliği kapsıyor. Rab malik, murabbi, mun’im, kayyim manalarını da kapsıyor. Çok manası var. Sahip olan, nimetler veren, ilgilenen… Esas olarak hayatta hepimizin paylaştığı kısımlar.
Sonra Allah beklenenin üzerinde kendisinin bizleri yarattığını vurguluyor. Kimin beni yarattığını düşünmem için, kendi hafızamın çok çok ötesinde düşünmem gerekiyor. Allah’ın “Ben onlara ne göklerin ve yerin yaratılışını ne de bizzat kendilerinin yaratılışını gösterdim.” (Kehf, 51) dediğini hatırlamıyorum. “Ben onları ne göklerin ve yerin yaratılışına, ne de kendilerinin yaratılışına şahit tuttum.”
Ne zaman yaratıldığınızı hatırlamıyorsunuz ki. Tıpkı annelerimizin etrafında çocukken olan hallerimizi hatırlamadığımız gibi. Ama gayba iman etmeyenler bile kendilerinin en önceki yaratılış hallerinin annelerinden olduğunu düşünebilirler. Annem vasıtasıyla yaratıldım, gibi. Böylece, sonuç olarak doğal olarak insanlar ebeveynlerine sadakat beslerler. Bundan dolayı da sadakatları kültürlerine, toplumlarına olan sadakate dönüşür. Çünkü ebeveynlerin de ebeveynleri var, geniş aileleri var ve onlar da bir kültüre ait. O yüzden insanlar dil, kültür, değerlerle ilişki içindeler. Bazen millet, kavimler de oluyor. Bu ilişkiler annenizden geldiğinizden dolayı oluyor. Aslında anneniz bunların hepsine yön verdi. Her şeye. Dilinizden milletinize, ırkınıza, kültürünüze ait olan ilişkilerinizin çoğu dünyevî bağlamda, yaratıcınızdan, yani annenizden ötürüdür. Dünyevî bağlamda.
Allah bizi bir adım öteye götürerek, hayalgücümüzün gidebildiği yere kadar O’nun bizi yarattığını söylüyor.
Yani bizim sadakatimize meydan okuyor. Çünkü bilirsiniz ki sahip ve köle ilişkisi sadakat olmadan var olamaz. Ve eğer sadakatiniz yoksa kölenin itaat edeceği tek zaman sahibinin etrafta olduğu zamandır. Sahibi gidince köle ne yapar? Ne yapmak isterse. Değil mi? Allah sureyi Onlar gaybe inanırlar.” (Bakara, 2) diyerek başlattı. ve o rab, Allah Bâtın’dır, bizim gözümüzden gizlidir. O’nu görmeyiz. Böylece O’nu görmediğinizde özgür olduğunuzu istediğinizi yapabileceğinizi düşünebilirsiniz ve gerçek sadakatiniz ortaya çıkar. Çocukların namaz kılmaya zorlanması misali gibi. Eğer ebeveynleriniz “Akşam namazı! Akşam namazı!” derse kılarlar ama “Gitmem gerek, akşamı kılmayı unutma!” deseler, serbest artık, “Hiçbir şey yapmama gerek yok!” diyecek. Namaz kılan birçok çocuk abdest almıyor, sorsanız “Tabii ki aldım! Geçen sene almıştım” diyecek. Yani bu bir sadakat meselesi. İnsanlar büyüdüklerinde sadakatleri sadece ebeveynlerine değil, onların da ebeveynlerine, atalarına karşı artar, böylece gelenek olur.
Neden birçok insan Allah’a isyan ettiler? Neden peygamberleri reddettiler? Neden birçok insan İslam’ı kabul etmedi? “Ailem ne der?” dedikleri için. “Yaşadığım kültüre ne olacak? Yaşadığım toplum ne der?” “Benim ve ailemin binlerce yıl boyunca tüm takip ettiğimiz gelenek görenekler var, dinimizden, toplumumuzdan gurur duyuyoruz.” “Ailem dinimizin alimiydi, bilginiydi; nasıl bu dinden uzaklaşırım? Yapamam!” dedikleri için… Diğer bir deyişle sadece kendini değil, sizden önce gelen kişiler ve onlara olan sadakatinizi de düşünüyorsunuz. Allah bu ayette ne diyor? “Eğer benim kullarım olacaksanız, tüm bu bağlılıklarınızı gözden geçirmeniz gerekecek.” “Sizi yaratan, sizden çok daha önce gelenlerin de yaratıcısıdır.” Bu hakimiyet nesiller öncesine dayanıyor ve gerçek sadakatinizle birlikte eğer bunun atalarınıza ihanet olduğunu düşünüyorsanız, aslında sizin atalarınız da sizin kadar Allah’a karşı sorumluydu. Yani bu ayette bahsedilen çok derin manalı bir sıralama var.
